پرسش :

دلیل تاکید بر تلاوت قرآن از سوی معصومین (علیهم السلام) چیست؟


پاسخ :
امام صادق(علیه ‏السلام) فرمود: «الْقُرْآنُ عَهْدُ اللَّهِ إِلَى خَلْقِهِ فَقَدْ یَنْبَغِی لِلْمَرْءِ الْمُسْلِمِ أَنْ یَنْظُرَ فِی عَهْدِهِ وَ أَنْ یَقْرَأَ مِنْهُ فِی کُلِّ یَوْمٍ خَمْسِینَ آیَة»(1)؛ (قرآن عهدنامه الهی بر خلق خداست، شایسته است که انسان به عهدنامه خدا نگاه کند و شبانه‏ روز ـ لااقل ـ پنجاه آیه بخواند).

چون امام صادق(علیه ‏السلام) فرمود: «النَّظَرَ فِی الْمُصْحَفِ عِبَادَة»(2)؛ (نگاه به کلمات قرآن عبادت است). تلاوت قرآن همیشه مستحب است؛ ولی در ماه مبارک رمضان از ویژگی دیگری برخوردار است؛ پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «مَنْ قَرَأَ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ آیَةً مِنْ کِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ کَانَ کَمَنْ خَتَمَ الْقُرْآنَ فِی غَیْرِهِ مِنَ الشُّهُور»(3) عظمت ماه رمضان به این است که این ماه ظرف نزول قرآن قرار گرفته، حضرت می فرماید: «تلاوت یک آیه از قرآن در این ماه برابری می کند با تلاوت همه قرآن در سایر ماهها».

این کتاب نظیر دیگر کتب نیست که اگر کسی معنایش را نداند، نخواند؛ بلکه خواندنش ثواب و برکت دارد. پس باید تلاش کرد تا معنایش را یاد گرفته به معارفش برسد. این کتابی نیست که کسی بتواند مانند آن سخن بگوید. نهج ‏البلاغه در فصاحت، شهره آفاق است؛ ولی اگر جمله قرآنی در خلال آن خطبه‏ های بلند علی ‏بن ابی ‏طالب (سلام ‏الله علیهما) قرار گیرد، درخشش خاصی دارد و کلمات آن حضرت را نمی شود در کنار قرآن کریم قرار داد. نیز اگر در میان خطبه‏ های حضرت رسول جمله ‏ای قرآنی باشد، پیداست و می ‏تابد. پس قرآن را با کلمات حضرت رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) هم نمی شود سنجید.

قرآن طناب و ریسمان الهی معرفی شده است. «وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمیعاً»(4) همه به حبل الهی _ که دین خدا و کلام خداست _ تمسک کنید که این طناب به سقفی محکم و زوال ‏ناپذیر مرتبط است. این طناب را بگیرید و به آن اعتصام کنید و از چاه، بالا بیایید؛ چون طناب قرآن یک طرفش به دست انسانها و طرف دیگرش به دست خداست. انسان هر چه در قرآن کنجکاوی بیشتری کند و درباره آیات آن بحث کند تا بفهمد، جا دارد تا به مقام «لقاء الله» برسد. این مقامی پیمودنی است و اعتصام به حبل الهی شکست ‏ناپذیر و ناگسستنی است؛ چون «لا یَأْتیهِ الْباطِلُ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ لا مِنْ خَلْفِهِ»(5) هرگز از پیش و پس، چیزی این کتاب را باطل نمی کند. پیداست که آنگاه انسان به حکمت قرآن و حکمت تلاوت رسیده که ببیند آن طرف طناب به دست کیست؟ لذا فرمودند: شبانه ‏روز پنجاه آیه از قرآن کریم بخوانید که با عهد الله در تماس باشید. برای اینکه روشن شود این قرآن طنابی است که یک طرفش به دست انسان و طرف دیگر آن به دست خداست.

آیات قرآن خزاین الهی است و تمام ‏ناشدنی. امام سجاد(سلام‏ الله‌ علیه) فرمود: «آیَاتُ الْقُرْآنِ خَزَائِنُ فَکُلَّمَا فَتَحْتَ خِزَانَةً یَنْبَغِی لَکَ أَنْ تَنْظُرَ مَا فِیهَا»(6) هرگاه آیه ‏ای باز شد شایسته است در این مخزن نگاه کند و ببیند، چه دُرهایی در این خزینه هست. چنین نیست که بگوییم گفتنی ‏ها گفته شده؛ چون امام باقر(علیه‏ السلام) می فرماید: «یَجْرِی کَمَا یَجْرِی الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ»(7) همان طور که آفتاب و ماه، شب و روز، زندگی انسانها را نورانی می کند، قرآن هم در شب و روز، به انسانها نور می ‏بخشد و هرگز فرسودگی و کهنه شدن در آیات آن راه نمی ‏یابد. این بیان، از باب تشبیه معقول به محسوس است.

پی‌نوشت‌ها:
(1). الکافی، کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق‏، محقق/ مصحح: غفارى، على اکبر و آخوندى، محمد، دار الکتب الإسلامیة، تهران، ‏1407 قمری، چاپ: چهارم، ج 2، ص 609، باب (فی قراءته).
(2). همان، ص 614، باب (قراءة القرآن فی المصحف).
(3). بحار الأنوار، مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى‏، محقق/ مصحح: جمعى از محققان‏، دار إحیاء التراث العربی‏، بیروت‏، 1403 قمری‏، چاپ: دوم، ج 93، ص 341، باب 46 (وجوب صوم شهر رمضان و فضله).
(4). سوره آل عمران، آیه 103.
(5). سوره فصلت، آیه 42.
(6). الکافی، همان، ج 2، ص 609، باب (فی قراءته).
(7). التفسیر، عیاشى، محمد بن مسعود، تحقیق: رسولى محلاتی، سید هاشم، چاپخانه علمیه، تهران، 1380 قمری، ج 1، ص 11.

منبع: حکمت عبادات، آیت الله عبدالله جوادی آملی، محقق: حسین شفیعی، مرکز نشر اسراء، قم، 1388 شمسی، چاپ: پانزدهم، ص 204.